Polska pod zaborami.
Pierwszy rozbiór Polski - 5 sierpnia 1772r.
W 1767 r. Rosja oraz Prusy po raz kolejny ingerowały w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej, wykorzystując ku temu problem różnowierców w państwie polsko-litewskim. państwa te zażądały równouprawnienia różnowierców. Pod zwierzchnictwem ambasadora Rosji w Rzeczpospolitej Mikołaja Repnina szlachta wroga królowi zawiązała w Radomiu konfederację. Na zwołanym sejmie Repnin przeprowadził równouprawnienie różnowierców oraz uchwalenie praw kardynalnych, czyli postaw ustroju Rzeczpospolitej, które gwarantowała caryca Katarzyna II. Konfederacja była skierowana przeciwko królowi, innowiercom, próbom reform ustroju Rzeczpospolitej. Walki wojsk konfederackich z wojskami rosyjskimi trwały od 1768 do 1772 r.
Kiedy w 1771 r. Austriacy zawarli sojusz z Turcją przeciw Rosji, król Prus Fryderyk II Wielki zaproponował carycy rozbiór ziem polskich. W 1772 r., już z udziałem Austrii, dokonano pierwszego rozbioru Polski.
Rzeczpospolita straciła: 211 000 km2 i 4 530 000 ludzi.
W 1773 r. pod nadzorem Rosjan i przewodnictwem zdrajców (Adam Poniński) zebrał się sejm, by zatwierdzić traktaty rozbiorowe. Oprócz zatwierdzenia rozbiorów sejm ten wprowadził też reformy ustrojowe:
- powołanie Komisji Edukacji Narodowej
- powołanie Rady Nieustającej
Drugi rozbiór Polski - styczeń 1793r.
Przywódcy stronnictwa hetmańskiego: Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski i Ksawery Branicki pospierzyli do Petersburga. Tam w kwietniu 1792 r. podpisali akt konfederacji, ogłoszony później z fałszywą datą w Targowicy. W akcie tym wezwali na pomoc wojska rosyjskie. Wcześniej (1790) Prusacy zdradziecko uznali swe przymierze obronne z Rzeczpospolitą za nieważne.
Do obrony przystąpiło 37 tys. wojska polskiego przeciw 97 tys. Rosjan. Pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego pod Zieleńcami i Tadeusza Kościuszki pod Dubieńką Polacy odnieśli sukces, ale przewaga rosyjska była przygniatająca. Król, pragnąc przerwać beznadziejną wojnę, przystąpił do Targowicy. Przywódcy sejmowi i wojskowi emigrowali.
W styczniu 1793r. Prusy i Rosja porozumiały się co do losów Rzeczpospolitej i podpisały traktat w sprawie drugiego rozbioru. Austria, zaangażowana w wojnę z Francją, nie uczestniczyła w drugim rozbiorze.
Prusy wzięły Wielkopolskę z Poznaniem i Gnieznem, zachodnie Mazowsze, Gdańsk i Toruń - 58 tys. km2, 1 mln mieszkańców.
Rosja zabrała rozległe tereny Ukrainy i Białorusi - 250 tys. km2, 3 mln mieszkańców.
Trzeci rozbiór Polski - październik 1795r.
W styczniu 1795 r. król Stanisław został wywieziony najpierw do Grodna, potem do Petersburga. Miedzy pastwami zaborczymi trwały targi o podział ziem polskich. W październiku 1795 r. uzgodniły podział, oznaczający trzeci rozbiór i ostateczną likwidację Rzeczpospolitej:
- Prusy zagarnęły północne Mazowsze z Warszawą oraz Suwalszczyznę, 47 tys. ziem i milion mieszkańców;
- Rosja - pas przy granicy, na wschód od linii Niemna i Bugu oraz Kurlandię, 120 tys. ziem i milion mieszkańców;
- Austria - Małopolskę z Krakowem i Lwowem oraz Lubelskie, 47 tys. ziem, 500 tys. mieszkańców.
