Królowie Elekcyjni.

Wolna elekcja.

Wolna elekcja - jest to wybór monarchy nieograniczony względami na dynastię (w Polsce od 1572). Na elekcji szlachta głosowała województwami w obecności posłów, którzy odnosili jej głosy do senatu: wybór króla ogłaszał marszałek, mianował natychmiast prymas. W późniejzym terminie ustalono stałe miejsce, w którym odbywała się elekcja, była to Wola pod Warszawą (obecnie dzielnica Warszawy).

Trudne początki.

Głównym powodem, który wymusił wprowadzenie elekcji był problem z wyborem władcy. Ostatni król z dynastii Jagiellonów Zygmunt II August zmarł 7 lipca 1572 r. Otwierało to nowy okres w dziejach monarchii w Rzeczypospolitej. W Polsce nastąpiło bezkrólewie.

W kraju zapanował wielki zamęt i chaos. Obawiano, że przedłużający się okres braku monarchy może źle wpłynąć na całą Rzeczpospolitą, a może nawet doporowadzić do jej upadku. Wygaśniecie rodu Jagiellonów i związany z tym kryzys dynastyczny stał się testem trwałości państwa szlacheckiego. Choć wielu możnych liczyło się z możliwością wygaśnięcia dynastii, nie istniały żadne ustalone metody postępowania w takiej sytuacji. Bezkrólewie, które do tej pory straszyło niczym widmo, stało się rzeczywistością. Szlachta zachowywała pozory porządku w kraju i podejmowała próby rozwiązania problemu. Oczywiście nie mogło obyć się bez walk o władzę i sporów pomiędzy poddanymi pozbawionymi króla. Cały kraj był skłócony od pewnego czasu. I nagle do zwykłych waśni doszły sporne kwestie związene z bezkrólowiem. Chodziło nie tylko o rozważenie kandydatów na nowego władcę, ale też o ustalenie sposoby jego wyboru, a także stworzenie takich mechanizmów, które gwarantowałyby, że nowy król nie naruszy zasad "złotej wolności". Szlachta musiała przygotować umowę, dzięki której nie utraciłaby swoich wielkich przywilejów, a przy okazji zdołałaby zyskać pewne dodatkowe korzyści. Oczywiście chodziło także o ochronę wspaniałych osiągnięć Rzeczypospolitej Obojga Narodów, takich jak tolerancja wyznaniowa, a także zabezbieczenie kraju na wypadek samowolnych decyzji króla czy konieczności prowadzenia wojny. W końcu jednak, pomimo lekkich sporów między szlachtą, magnatami i duchowieństwem, znaleziono porozumienie. Postanowiono, że do czasu wyboru następnego króla będą obowiązywać następujące ustalenia:
osobą sprawującą naczelną władze będzie na czas bezkrólewia prymas Jakub Uchański (tzw. interrex),
konfederacje (kaptury) szlacheckie przejmą władzę w terenie (np. w województwach),
zapewnienie pokoju religijnego na terenie kraju przez uchwalenie tzw. konfederacji warszawskiej w 1573 roku.

Lecz najważniejzym wynikiem tego porozumienia międzyszlacheckiego było ustalenie, iż wybór na króla będzie się obywał przez elekcje, której osateczną forme utalono na sejmie konwokacyjnym w 1573. Wybory miały być powszechne w obrębie stanu szlacheckiego (viritim, czyli "mąż w męża"). Inicjatorami pomysłu elekcji w systemie viritim była szlachta małopolska. Od tej pory wybieranie monarchy nazywało się wolną elekcją, i w istocie była ona wolna, mógł w niej uczestniczyć każdy szlachcic, a nie tak jak w przeszłości tylko członkowie sejmu.

Lista królów elekcyjnych panujących w Polsce.

-Henryk Walezy 1573-1574
-Stefan Batory 1576-1586
-Zygmunt III Waza 1587-1632
-Władysław IV 1632-1648
-Jan II Kazimierz 1648-1668
-Michał Korybut Wiśniowiecki 1669-1673
-Jan III Sobieski 1674-1696
-August II 1697-1706
-Stanisław Leszczyński 1704-1709
-August III 1733-1763
-Stanisław August Poniatowski 1764-1795