Jagiellonowie.

Hołd Pruski.

Porozumienie króla Zygmunta z cesarzem nie powstrzymało Zakonu Krzyżackiego i Moskwy od współdziałania. Wobec tego Polska, zagrożona przez sojusz swych wrogów, w 1519r. przystąpiła do wojny w Prusach. Przerwał ją zawarty na cztery lata rozejm w Toruniu (1521). Wówczas zawieszono w katedrze wawelski dzwon "Zygmunta".

Wielki mistrz Albrecht Hohenzollern, wobec zagrożenia ostateczną likwidacja państwa zakonnego i postępów reformacji w Prusach, zdecydował się ostatecznie rozwiązać konflikt i prosił króla Polski o zgodę na sekularyzację - przekształcenie państwa zakonnego w świeckie. Decydował się przyjąć religię reformowaną, a Zakon Krzyżacki rozwiązać. Miał odtąd rządzić Prusami jako świecki książę i zarazem pierwszy senator polsko-litewskiego państwa.

Układ był dla Polski korzystny, stanowił między innymi, że w wypadku bezpotomnej śmierci Albrechta lub jego następców Prusy powrócą do Polski. Ustalono też, że każdy książę pruski będzie składał przysięgę i hołd królom polskim, jego poddani zaś mogą odwoływać się od wyroków sądów książęcych do sądu polskiego.

W 1525 r. król Zygmunt przyjął uroczysty hołd księcia pruskiego (upamiętniony później obrazem Jana Matejki). Warto jednak pamiętać, że sejm postulował inne rozwiązanie - całkowitą likwidację państwa pruskiego i włączenie go do Korony.

W roku 1526 umarł ostatni książę mazowiecki, Janusz. Zgodnie z następstwem prawnym Mazowsze powróciło wówczas do Królestwa Polskiego. Odtąd Mazowsze, leżące między ziemiami polskimi i litewskimi, miało odgrywać ważną rolę w państwie, a Warszawa stała się jednym z miejsc obrad sejmów.